11 april 2024. De film De Terugreis van Jelle de Jonge is de ideale roadmovie om het verlangen naar vakantie aan te wakkeren. Lekker met de auto door Europa crossen, hotelletjes onderweg, lekker eten, mooi weer, en uiteindelijk met je hakken in het zand aan het strand. Maar zo romantisch als dat klinkt, is de reis van Jaap en Maartje, een ouder echtpaar dat al een paar jaar thuis vastgeplakt op de bank zit, aanvankelijk helemaal niet. Integendeel, Jaap wil helemaal niet meer op vakantie, terwijl Maartje hoe dan ook haar droom wil najagen.
Aanleiding voor hun roadmovie is een brief van Luis, een oude vriend uit Barcelona, die ziek is en vraagt of ze nog eens een jenevertje bij hem willen komen drinken in het hospicehuis, waar hij zijn laatste dagen slijt. Jaap moet er niet aan denken om uit zijn comfortzone te stappen en zijn dagelijkse routine achter de televisie in te ruilen voor een onvoorspelbaar avontuur. Daar zijn ze na vijftig jaar huwelijk inmiddels te oud voor.
Herbeleven
Maar bij Maartje roept de brief herinneringen op aan vroeger. Aan mooie vakanties die ze nog weleens wil herbeleven. Haar leven is sowieso al aan veranderingen onderhevig, zo wordt in de film op een subtiele manier duidelijk gemaakt. Ook de omgeving merkt dat Maartje zich af en toe anders gedraagt. Dat ze dingen vergeet, terwijl de herinneringen aan het verleden juist sterker worden. Als kijker snap, je dat Maartje last heeft van de eerste verschijnselen van dementie, maar voor Jaap moet ze gewoon niet zo raar doen.
Met de auto naar Spanje is voor hem ook zo’n raar en idioot plan, maar Maartje zet hem gewoon voor het blok. En dus wordt de oude rammelbak uit de garage gehaald, worden er oude routekaarten bekeken en een kruik jenever gekocht voor Luis. De vintageliefhebbers komen volop aan hun trekken als het oudere echtpaar met hun oude kaarten, kleinbeeldcamera, cassettebandjes met oude muziek de weg opgaat en er bijna direct vanaf wordt gereden door een vrachtwagen.
De autoweg, dat kan dus niet meer. Te gevaarlijk. Dan maar de provinciale wegen en routes nationales, die ze nog kennen van vroeger. De vaste stopplaats bij dat leuke restaurant en die aardige eigenaar, alleen blijkt dat nu zijn zoon te zijn. De tijd heeft niet stil gestaan, daar komen ze gaandeweg achter, zoals ook het gedrag van Maartje veranderd is, al duurt het bijna tot Spanje voor dat kwartje echt valt bij Jaap.
Tragikomedie
Het mooie van De terugreis is dat De Jonge het heeft aangedurfd om een gevoelig en ingrijpend onderwerp als dementie te verpakken in een tragikomedie, waarin de lach de pijn verzacht, wanneer na meer dan vijftig jaar een relatie als het ware uit elkaar valt, defragmenteert, omdat een van de partners de weg kwijtraakt. Zoals met Maartje gebeurt in De terugreis, die voor haar een ‘sentimental journey’ is en voor Jaap een ontdekkingsreis naar een nieuwe toekomst.
Natuurlijk zorgt de reis van een ouder echtpaar dat nog leeft in het verleden, voor een confrontatie in de realiteit van het heden. Dat leidt tot vermakelijke scènes, waarbij Jelle de Jonge, volledig kon vertrouwen op Leny Breederveld in de rol van Maartje en Martin van Waardenberg in de rol van Jaap. Twee veteranen van het theater, de televisie en de film, die hun talenten in de afgelopen jaren meer dan bewezen hebben. Breederveld lange tijd bij theatergroep Carver, maar ook in de Luizenmoeder en Van Waardenburg als cabaretier samen met Wilfried de Jong, en acteur in films (De marathon) en TV-spotjes (Gamma: “Dat zeg ik”), maar ook als scriptschrijver (TV-serie Hendrik Groen) en regisseur van zijn eerste eigen film (Ome Cor). Met twee van zulke karakteracteurs kan je film al bijna niet meer stuk. En dat blijkt ook uit de grote publieke belangstelling. Honderdduizend bezoekers in nog geen twee weken tijd. Daar kunnen maar weinig Nederlandse films aan tippen. (De Terugreis. première 21 maart 2024)